ÖZ ELEŞTİRİ 6. SINIF

en çok kendimizden yanayızdır.
bu da, aynayı yönlendirmemize neden olur.
çok yaşadık, biliyoruz...

gerçekle yüzleşmek gerek. peki, nasıl?
görselleri inceleyelim. birinde bir sorun var. bulalım. bunun hakkında biraz sohbet edelim.

görseldeki sorunlu durumu, alt taraftaki başlıklardan uygun olanıyla eşleştirelim ve bu eşleştirmeyi bir kenara koyalım, dursun. şimdi kendimize biraz rüşvet vereceğiz. acaba olumlu özelliklerimiz neler? listemizi yapalım. peki, olumsuzlar?

uygulama notları: olumsuz özelliklerin belirlenmesiyle öz eleştiriye girdik. bu arada bu uygulamaları, sen de kendi kağıdın üstünde öğrencilerle eşzamanlı yap. hatta herkesten önce olumlu ve olumsuz özelliklerini sen oku. böylece yeni kriterler de sunmuş olacaksın.

"insan hâli" metni, büyük olasılıkla montaigne'yle tanışacakları metin. metne geçmeden önce, onun hakkında güzel şeyler söylersen(komik bir adam, çok akıllı vb. :P) faydalı bir iş yapmış olacaksın.(e, yalan da değil.) insanla ilgili felsefe yapanlar arasında daha iyisi olmadığına göre, yıllar içinde kendilerini keşfetmede montaigne'in rolü çok büyük olacak; onu sevmeliler ve okumak istemeliler.

okuma yöntemi sana kalmış. önce not alarak yapılacak bir sessiz okumayı öneririm. sonra da sesli ve aldığımız notlarla ilgili sohbet ederek cümle cümle okumayı. okunan cümleyle ilgili konuşmak isteyenler, her cümleden sonraki iki saniyelik susma sırasında parmak şıklatabilirler. bu da eğlencesi olsun...

word dosyası

EMPATİ 6. SINIF

nedir bu empati?

neye yarar?

niçin önemlidir?

olmazsa ne olur?

önce görsel kağıdını dağıttık. ilk resimde görülen... "numaralanmış resimlerde ne oluyor?" sorusuyla... ne olup bittiğini konuştuk. "neden böyle?" diye sorduk. empatinin nasıl yapıldığından hareketle, ne olduğuna ulaşmaya çalışıyoruz. sonra görsellerin yanlarındaki boşluklara, her birinde ne/niye yaşandığını yazdık.

ardından testi yanıtladık, sonuçlarımızı yorumladık. empatiyle ilgili öğrenmemiz yarılanmıştı. metni okumaya geçerken, bu soyut konuya hazırdık.

metni okurken ara ara durduk ve okuduklarımız üzerine konuştuk. basamaklarla ilgili kısma geldiğimizde, örnek olaylar kurguladık. kendi gerçekliğimizden hareketle bazen anne baba rolüne girdik, bazen okul müdürü... empati basamaklarına göre yaklaşımlar geliştirdik. bu, aynı zamanda bizim ölçme değerlendirmemizdi.

word dosyası

word dosyası

word dosyası

SES OLAYLARI 6. SINIF

neredeyse sihirli!

bir taraftan tüm masalsılığıyla ucu bucağı olamayan mecazlar dünyası, diğer yandan tıkır tıkır işleyen, eşine az rastlanır bir matematik.

ya da... anlatım olanaklarıyla fizik ötesi bir âlem, dizgesel işleyişiyleyse bir fizik harikası!

ona "türkçe" diyoruz. en gelişmiş hâli, "türkiye türkçesi" adıyla konuşulup yazılıyor.

kaynak veya alıcı olarak katıldığımız iletişim sürecinde, iletişim kanalı araçlarından biri olarak da çok önemli bir rol üstleniyoruz. kanalda, ağız birliği edilmiş gizli kuralların devamını sağlayan bir dönüştürücü görevindeyiz. girdileri; kökleri, gövdeleri ve ekleri öyle tepkimelere uğratıyoruz ki; dilimizden dökülürken yeni görüntüler kazanıyorlar. bu, gerçekten sihirli bir süreç.

uygulama notları: ses olaylarına bu açıdan baktığımız bir çalışma kağıdı bu. tüm ses olaylarını tek kağıt üstünde görüp işletebilmemizi sağlıyor. çocuklar değişimleri "çıktı" kısmına kendileri not edecek. çok önemli değil; ama istersen doğrudan doğruya pratik edilen ses olayının adını, açtırıp kapattıracağın -ne güne duran- parantezlerin içine yazdırabilirsin.

not: kaynaştıma harfi/yardımcı ünsüz olarak n, s ve ş'yi vermekten de vazgeç lütfen. biliyorsun ki onların görevi ayrı. türkçedeki tek yardımcı ünsüz, y.

"ama dersane öğretmenimiz 'yaşasın' diyooo'!"

"çok biliyo' yavrum, dersane öğretmeniniz!" :P

word dosyası

KORKU -2- 7. SINIF

blog, okulun gerisinde...

işin çıldırdığı zamanlar...

ve evet, iki dosya eklemek bazen bu kadar zor.

korku alt temasının ikinci çalışması, hobi/fobi metni üzerinden tasarlandı. eli yüzü düzgün bir ara-tür örneği. yer yer denemeye çalan, ama çıkarken sürüp sürüştürmeyi, biraz yazınsal parfüm sıkmayı ihmal etmemiş bir metin.

çalışma, geniş kapsamlı. kapalı devre bir anket çalışmasını da içeriyor. okuldaki iki 7. sınıfın öğrencileriyle buluştuk. 250 kişiye anket uygulayacağız. "hobileriniz, fobileriniz?" diye soracağız. çocuklar; hazırlık, uygulama ve sonuçları derleyip bir rapor haline getirmek için bir hafta süre istediler. "peki..." iki şubeden öğrenciler anket projesinde birlikte çalışacak. sınıflar, öğretmenler, diğer çalışanlar listeler üzerinde paylaşıldı. bir haftadır elde kağıt, sorup soruşturuyorlar.

bugün yarın öğreneceğiz; kim neyden korkuyor, yapmaktan en hoşlandığı şey ne?

hobi/fobi metninin görseli biraz uğraştırdı. aynı nesnenin, bir tarafta(n) sevilen, bir tarafta(n) nefret edilen şey olarak göründüğü bir tasarım gerekiyor. yılan üstünden gidelim... (uzun uzun gitmek gerekti.) hakan bıçakçı, metnini oluştururken içine harika başlık önerileri saklamış. en güzellerinden biri: "hobi kolyedir, fobi pranga" alt başlığı da yerleştirelim. güzel oldu. :P

uygulama notları: görsel, üst başlık ve alt başlık üstüne uzun uzun konuştuktan sonra sessiz okumayla devam edelim. okurken yapacağımız önemli bir iş var. çalışma kağıdının ikinci sayfasında "kafama takılanlar" başlıklı bir alan var. metni okurken kafamıza takılan soruları bu bölüme yazacağız. böyle olanca sahiciliğimizle, metinle ilgili sorular çıkarmış olacağız. bu sorular daha çok, "o kim?bu ne demek?" karakterli bilgiye yönelik sorular olacak. öğrencilerin bu çalışması sırasında, sen de kendi kağıdında aynı çalışmayı yaparsan, alt metinle ilgili sorular da senden çıkmış olur.

bu metin için belirlediğimiz sesli okuma yöntemi, paragraf okuma. böylece, okurken o paragrafla ilgili soruları da yanıtlamış olacağız.

not: bir yandan "kitap okumak" ve "müzik dinlemek"; öte yandan "karanlık" ve "örümcek" hâlâ çok popüler.

word dosyası

KORKU - EK EYLEM 7. SINIF

duygular ve hayaller temasının ikinci konusu, korku. temaya, yüzey anlamıyla derin anlamı birbirine oldukça yakın, eğlencelik bir metinle başlamak ve biraz "korkmak" fena olmaz. hayef'te öğrendiğimiz üzere, metinden yola çıkarak bir de dil bilgisi çalışması yaptık mı; keyifler gıcır... (bu dil bilgisi'ndeki "dil" ve "bilgisi"nin birbirinden ayrı olmasıysa anlaşılır şey değil aslında.)

hazırlık notları: "saat" adlı anonim metin, "3.tekil anlatıcıyla" yazılmıştı. metnin gerçeklik duygusunu arttırmak için önce bir dönüştürme çalışması yapıp metni çift anlatıcılı bir anlatıya çevirdim. metin artık birbirini takip eden kesitlerle hem 3. tekilin hem de 1.tekilin ağzından anlatılıyordu. 1. tekil anlatıcı için, yazıda sağa yatık karakter kullandım.

uygulama notları: "bu sınıf fazla mı güneşli?" -perdeler çekilir- "şimdi gözlerimizi kapatıyoruz." -öğretmenin sesli okuması bitene kadar gözler açılmayacak- "arkanıza yaslanın." -kontrol yapılır- "başlıyorum..."

anlatıcı değişimini belirtmek için, okuma sesine iki değişik ton atamak gerek. bu başarıldığında doğru okumayla ilgili örtük bir öğrenme de sağlanmış oluyor. göz kapatmaksa olay akışı algısını filmleştirmeyi kolaylaştırmak için... amaçlanan korku duygusuna ulaşmayı da kolaylaştıracak.

öğrencilerin sesli okuması öncesinde, ben anlatıcı ve o anlatıcı için değişik okuyucular belirlenebilir.

çalışma kağıdındaki sorulara geçmeden önce zaman haritası(2. resimdeki) çizdirmek ve harita üzerinde akışa ilişkin belirlemeler yapmak, aslında öyküye ait; ama anlatı dışında bırakılmış zaman alanlarını ortaya çıkarmak bakımından önemli. ayrıca olay sırasını matematiksel düzlemde görmeyi sağlayacak. böylece başlangıcın öncesindeki üç haftalık süreci de belirginleştimiş olacağız. öyküde, açılmış ama kapatılmamış bir parantez olan "yolda kalan araba" ögesinin durumu, kurgu bütünlüğünün sağlanması amacıyla, "tamamlama etkinliği" olarak sonradan öğrencilerce öykülettirilmeli. (çehov'un duvarda asılı tüfeğini hatırlayınız öğretmenim.)

metinle ilgili soruları iki başlıkta incelemeliyiz. bakınca, ikinci başlığın atılması gereken yeri göreceksin. ikinci bölümdeki sorulardan ilki metaforik. genelde "siyah, kahverengi" yanıtlarını duyacaksın. (korkunun bu renklerle betimlenmesi, karanlık fobimizle mi ilgili acaba?) son soru, psikolojik saptamalar gerektirecek. "korku öğrenilir mi, doğarken hazır mı getiririz?"

daireler içindeki (ki biz bunlara, "korkuyla açılmış gözler" yakıştırması yaptık) yüklemleri inceleyip, önce, eylem ya da ad soylu olmalarıyla ilgili sonuçlara vardık. ad soylu olanların nasıl yüklem olduklarını incelerken gözümüze birdenbire -a aa!- ek eylemler takıldı. işe bak! yan taraftaki dikdörtgen alanda ise, bu ad soylu sözcükleri "yargı bildirir hâle getiren" başka biçimbirimlerle karşılaştık... yoksa bunlar da mı ek eylemdi? galiba öyleydi...

not: tüm bunları, bir blok derslik süre içinde (80 dakikada) gerçekleştirdik. ek eylemle ilgili, bizim "yaptım bile!" adını verdiğimiz ders sonu anlık değerlendirmesini yapmaya zamanımız bile kaldı. (sonraki gün, dersin başında konuyu tekrar özetledik.)

word dosyası

FONT PROBLEMİ YA DA

"ama indirince, resimdeki gibi çıkmıyor..."

çıkmaz tabii! çünkü bilgisayarın, sahip olmadığı fontlarla yazılmış olanları tanımıyor; en kolayından bir tane arial ya da times new roman çakıveriyor. asıl tasarımın sende de bozulmadan çıkması için aşağıdaki adresten yazı tipi dosyasını indir, aç, kopyala ve bilgisayarının c'sindeki, windows/fonts klasörüne yapıştır.

indireyim...

ANLAM KAYMASI 7. SINIF

dil geçmişte bunu üretmeseydi ve bu yerleşmiş olmasaydı; bunu, şimdi üretmeye heveslenseydik; dili acımasız kalkanlarıyla "korkumaya kalkanlar"ın suratsız tavırlarıyla yerimize buyur edilecektik: "kiplerde anlam kayması"...

insanın dildeki yaratıcılığı sınır tanımıyor. geçmişte de tanımamış. sen kalk, falanca zamanı filanca zaman yerine kullan! ve bu yaygınlaşsın, günlük dile yerleşsin; hatta geçerli olan, bu sonradan bulunan olsun!

uygulama notları: anlam kayması, dikkat gerektiren bir konu. havuz problemlerine benzer kıştırtıcı bir yanı var. çocukların hazırbulunuşluk düzeylerini yoklamanı öneririm. kip adları ve ekleriyle ilgili sorun yaşayan, öldür allah yapamıyor! (deyimlerimiz...)

çalışma sayfasını uygularken numaraları izle. karikatürleri "okuduktan" sonra bir dönüştürme çalışması yapıp 2A, 2B, 2C, 2Ç bölümlerine cümlelerin anlam kaymasına uğramadan önceki hallerini yazın.

"amaçlanan zaman": "a.z."; "yerine kullanılan zaman": "y.k.z." kısaltmaları hem işini görecek, hem de beyin jimnastiği sürecinde çok işe yarayacak. bununla ilgili notlar almayı ihmal etmeyin. sıra, geçmiş zamanlar yerine kullanılan gelecek zaman kipine geldiğinde, algılamaları için onlara zaman tanı. bu, bayağı bir zorlayacak...

anlam kayması, sıkıcı ve kuralcı dil bilgisi konularından farklı bir yana sahip: bu bir, dile hakim olma konusu.

karikatürlerde kullandığım dile kızma. çünkü karikatür, "konuşur". kimse de konuşurken, "ağbicim" dururken, "ağabeyciğim..." demez!

word dosyası 1

word dosyası 2

behçet necatigil'in "zaman kayması" şiirini de sen buluver artık...

SES BİLGİSİ -1. BÖLÜM- 6. SINIF

ses bilgisi!

dünyanın, matematiği en sağlam dili, diye biliyoruz kendisini; ki kendisi anadilimiz olur. dna'mıza işlediğine tanık olduğumuz zamanlar olmuştur. en zor sorunsallardan olan küçük ünlü uyumunu bile, dilde, fark etmeden işletiriz aslında. gel, gör zor iş. hele ki ergenlikteysen...

o halde biraz, çekilir kılalım. 6. sınıf dil bilgisinde, "simpsonlar"dan gidiyoruz. önce biraz "fragman"; ardından, çaktırmadan benzeşme, yumuşama...

uygulama notları: yüksek olasılıkla benzeşmeyle ilgili kuralı işletmek akıllarına gelmeyecek ve 100 sene öncenin istanbul ağzındaki gibi, sert ünsüzlerden sonra "-den"ler, "-dan"lar gelecek. bu noktada sesletim yeteneğin saklandığı yerden çıkmalı. abartarak haykırmalısın benzeşme işletilmezse, sözcüğün ağızdan çıkış halini... "sonunculuk-DAN!" mı diyoruz biz konuşurken?, "eş-DEN!" mi diyoruz?"

sakın, "neden?" kutucuklarına yazılacakları dikte etme. herkesin, hayatla ilgili bir açıklaması vardır. fırsat ver, kendileri bulsunlar.

bi' de unutma: sezdiriyoruz. onlar lisans öğrencisi değiller. :P

word dosyası

CEVİZ AĞACI 6. SINIF

ceviz yedik.

kendimizi şiirin içinde hissetmek için buna mecburduk.

fakat ondan önce, birinci görsel üzerinde çalıştık.

uygulama notları: görselde park, parkta bekleyen adam, ağaç, sağ üstten gelmekte olan kadın, sol üstten gelmekte olan polisler var.

herkes, görseli inceledi ve gelecek zaman kipi kullanarak, bu ögeleri içeren kısacık birer öykü yazdı. öykülerimizi okuduk. neler olacağıyla ilgili olasılıklar çeşitliydi...

derler ki nazım hikmet, bir gün bir hanımla gülhane parkı'ında buluşmak üzere sözleşmiş. arandığı dönemlerden biri... buluşma saatinden önce parka gitmiş ve beklemeye başlamış. bir süre sonra, karşıdan iki polisin geldiğini fark etmiş ve olabileceklerden endişe edip yakındaki bir ceviz ağacına tırmanmış. biraz sonra da beklediği hanım görünmüş. sözleştikleri yere gelmiş, bakınmış, beklemiş... işte bu şiir de bu sırada, o ceviz ağacının üstünde yazılmış... "sence neler olacak" metinlerimizin ardından bu söylentiden söz ettik.

elimizde nazım hikmet'in kendi sesinden "ceviz ağacı" şiiri var. dinlemezsek ayıp... dinledik. cem karaca'dan "ceviz ağacı" şarkısı var; e onu da dinlemezsek ayıp... onu da dinledik.

şiiri okuduk. sonra dize dize çözümlemeye başladık. o ne demek, bu ne demek... "içim dışım ceviz"; ama niçin? "şaşarak bakarım."; da niye?

ceviz ağacı'nın kendini ne kadar iyi tanıdığından "-sizce de öyle değil mi çocuklar? -eveeet!" :P bahsettik. acaba kendimizi, ceviz ağacının kendini tanıdığı kadar iyi tanıyor muyuz'u konuştuk. "kişileştirme" üzerinde durduk.

sonra... derse gelmeden önce ceviz bitkisiyle ilgili araştırma yapmıştık, bulduklarımızdan söz ettik.

kötü olan: okulun yakınlarında ilaç için tek bir ceviz ağacı yok. olsaydı, şahane olacaktı...

ceviz ağacı şiir

ceviz ağacı ses kaydı

ceviz ağacı şarkı